سؤال:

کسانی که در دریا می میرند و در همان جا خوراک ماهی ها می شوند و یا مثلا بخاطر منفجر شدن بمب، بدنشان متلاشی می شود، چگونه قرار است در اولین شب مردن، بدنشان دچار فشار قبر شود؟!

جواب:

ساده ترین جوابی که به این شبهه داده می شود اینست که هر چند ارواح انسان ها بعد از مردن، وارد عالَم برزخ شده و در آنجا ممکن است دچار فشار قبر بشوند، اما این فشار بدان معنا نیست که مشاهده کنیم دیوارهای قبر از دو طرف به هم نزدیک شوند و جسد میّت در فشار و تنگنا قرار گیرد.

واقعیّت اینست که این فشار، عذابی است که در ورای این عالَم مادّی، دامن گیر مرده می شود و با چشم ظاهری قابل درک نیست. علت این امر آنست که فشار قبر، مربوط به یک بدن دیگری است که در آن عالَم به او داده می شود که به «بدن مثالی» یا «بدن برزخی» معروف است.

به بیان ساده تر روح انسان پس از مرگ و انقطاع از بدن مادّى، در جسم لطیفی قرار می‏گیرد که هر چند مانند بدن معمولی، درد و لذّت را درک می کند، اما بسیاری از ویژگی های بدن مادّی را ندارد؛ از جمله اینکه با چشم ظاهری قابل دیدن نیست.(1)

بنابراین فشار قبر به این معنا نیست که قبر ظاهریِ مرده را بر او تنگ کنند که بدن مادّی او در فشار قرارگیرد. (زیرا بدیهی است که جسد مرده بعد از دفن شدن، هیچ حرکت و حسّی ندارد و بعد از مدّتی متلاشی شده و از بین می رود.)  بلکه منظور اینست که بدن برزخی او (که قابل دیدن هم نیست) دچار فشار و عذاب غیر قابل تصور می شود.

از این‏رو اگر مرده‏اى را بسوزانند، یا آن را بخورند، یا به دریا بیندازند باز هم مسائل شب اول قبر و فشار قبر، براى آنان خواهد بود.

******

در تفسیر نمونه در توضیح مطالب بالا چنین آمده است:

... روح انسان بعد از پایان زندگىِ این جهان در اجساد لطیفى قرار مى‏گیرد که از بسیارى از عوارض این مادة کثیف بر کنار است و چون از هر نظر شبیه این جسم است، به آن «قالب مثالى» یا «بدن مثالى» مى‏گویند که نه به کلى مجرّد است، و نه مادّى محض، بلکه داراى یک نوع «تجرّد برزخى» است.

بعضى از محققان آن را تشبیه به وضع روح در حالت خواب کرده‏اند که در آن حال ممکن است با مشاهدة نعمت هایى به راستى لذت ببرد و یا بر اثر دیدن مناظر هولناک، معذّب و متألّم شود، آن چنان که گاه واکنش آن در همین بدن نیز ظاهر مى‏شود، و به هنگام دیدن خواب هاى هولناک، فریاد مى‏کشد، نعره مى‏زند، پیچ و تاب مى‏خورد، بدن او غرق عرق مى‏شود.

حتى بعضى معتقدند که در حال خواب به راستى روح با قالب مثالى فعالیت مى‏کند و حتى بالاتر از آن معتقدند که ارواح قویّه در حال بیدارى نیز مى‏تواند همان تجرّد برزخى را نیز پیدا کند، یعنى از جسم، جدا شده و با همین قالب مثالى به میل خود، و یا از طریق خواب هاى مغناطیسى در جهان سیر کند و از مسائلى با خبر گردد.

مرحوم علامه مجلسى ضمن بیان این مطلب در بحار  الانوار تصریح مى‏کند(2)  که تشبیهِ حالت برزخ به حالت رؤیا و خواب در بسیارى از اخبار، وارد شده و حتى امکان دارد نفوس قویّة عالیّه داراى جسدهاى مثالى متعددى باشند، و به این وسیله روایاتى که مى‏گوید: امامان نزد هر کس در حال جان دادن حاضر مى‏شوند نیاز به توجیه و تفسیرى نخواهد داشت.(3)

منبع: کتاب پاسخ به شبهات دینی، حسین جمالی، ص59

-----------------------------------------------------

1. در برخی روایات، به این نوع بدن نیز اشاره شده است. رک: الکافی، ج3 ، ص244

2. بحار الانوار، جلد 6، ص 271

3. تفسیر نمونه، ج‏14، ص 323